«از بی‌خانمانی تا بازگشت به جامعه» دکتر عباس کاظمی| پخش در اینستاگرام | 4 و 7 بهمن ساعت 20

بی‌خانمان‌های کارتن‌خواب و بی‌خانمان‌های بهبودیافته و بازگشته به جامعه چه امکان‌هایی برای کنش‌های مقاومت‌آمیز دارند؟ ورود و حضور میدانی دانشگاهیان در عرصه بی خانمانی چه نقاط مثبت و منفی‌ای را به همراه دارد؟ وضعیت افراد بی خانمانی که به خانواده برمی‌گردند چگونه است؟ مشکلاتی که بی‌خانمان‌ها پس از بازگشت به خانه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند چیست؟ فرایند بازگشت آن‌ها به خانواده به چه شکلی است؟ بحث بی خانمانی چه ابعاد فرهنگی و اجتماعی دارد؟

عطنا، در پوشۀ پیوند جامعه و دانشگاه، در مورد بی خانمانی به‌عنوان مسئله‌ای جامعه‌شناختی گفت‌وگویی داشته است  «پوشه» مجموعه ویدئوهایی‌ست که با هدف پیوند جامعه و دانشگاه توسط پایگاه خبری تحلیلی عطنا تولید و منتشر می‌شود.

برنامه سوم پوشه، با عنوان «از بی‌خانمانی تا بازگشت به جامعه» گفت‌و‌گویی با دکتر عباس کاظمی، مدیرگروه مطالعات فرهنگی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم است که به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد: بی‌خانمان‌ها چه امکان‌هایی برای کنش‌های مقاومت‌آمیز دارند؟ ورود و حضور میدانی دانشگاهیان در عرصه بی‌خانمانی چه نقاط مثبت و منفی‌ای را به همراه دارد؟

قسمت اول شنبه، 4 بهمن ساعت 20 و قسمت دوم سه‌شنبه، 7 بهمن ساعت 20

پخش در:

صفحه اینستاگرام www.instagram.com/atna.ir

و کانال تلگرام https://t.me/ATNAnews_ir

متن کامل گفت‌و‌گو نیز در سایت عطنا قابل مشاهده است.

تعریف بی‌خانمانی

بی‌خانمان یا بی‌سرپناه به کسانی گفته می‌شود که خانه و سرپناهی دائمی برای زندگی و آسایش ندارند. افراد بی‌خانمان اغلب از داشتن و حفظ مسکن مناسب، امن، ایمن و متعارف محروم‌اند. به این افراد در جامعه ایران کارتن‌خواب نیز گفته می‌شود.

تعریف قانونی بی‌خانمانی در کشورهای مختلف یا در حوزه‌های قضایی یک کشور واحد متفاوت است. واژه بی‌خانمان را می‌توان در مورد افرادی به کار برد که اقامت شبانه آن‌ها به یکی از این شکل‌هاست: پناهگاه بی‌خانمان‌ها، خانه امن در برابر خشونت خانگی، اقامت بلندمدت در مسافرخانه، خودرو، املاک تصرف‌شده، جعبه‌های مقوایی، شهرک‌های مملو از چادر، سرپناه‌های برزنتی ساخته شده از مواد دورریختنی یا هر شکل دیگری از مسکن سرهم‌بندی‌شده.

بر مبنای تعریف خیریه ملی بی‌خانمان‌های بریتانیا، خانه صرفاً یک فضای فیزیکی نیست بلکه علاوه بر این ریشه‌ها، هویت، احساس امنیت و حس تعلق را در فرد ایجاد می‌کند و مکانی برای بهزیستی عاطفی است.

دولت ایالات متحده در سرشماری بی‌خانمان‌ها این گروه را هم جزء بی‌خانمان‌ها در نظر می‌گیرد: افرادی که در مکان‌های عمومی یا خصوصی‌ای می‌خوابند که برای کاربری‌ای غیر از خوابیدن متعارف انسان‌ها طراحی شده ‌است.

چرا بی‌خانمانی در قانون ایران جرم است؟

در ایران بی‌خانمانی تعریف قانونی مشخصی ندارد و به واسطه پیوند آن با تکدی‌گری جرم محسوب می‌شود. تنها قانون بالادستی موجود در زمینه بی‌خانمانی مصوبه شورای عالی اداری با عنوان «طرح شناسایی و جمع‌آوری افراد متکدی» است که در اردیبهشت ۱۳۷۸ تصویب شده و هدف آن «اصلاح ساختار و ایجاد هماهنگی در فعالیت دستگاه‌های اجرایی و ارتقاء کارایی و بهبود روش‌های مربوط به مبارزه با تکدی و جمع‌آوری، شناسایی و تعیین وضعیت افراد بی‌سرپرست، گمشده، متواری، درراه‌مانده و موارد مشابه و همچنین تنظیم وظایف دستگاه‌های عمومی و دولتی» ذکر شده ‌است.

افراد مشمول مصوبه عبارت‌اند از «افراد معلول و ناتوان (اعم از جسمی و ذهنی)، بی‌سرپرست، مجهول‌الهویه، در راه مانده، گمشده، متواری، افراد نیازمند غیرحرفه‌ای، متکدیان و ولگردان حرفه‌ای» نگاهی به سیاست‌های مبارزه با بی‌خانمانی در ایران.

بر اساس این قانون هر شکلی از زندگی خیابانی جرم است و افراد فوق بعد از گردآوری و غربال‌گری در اردوگاه‌های مخصوص این امر، یا (در مورد معلولان و افراد ناتوان ذهنی) به مراکز نگهداری بهزیستی ارجاع می‌شوند یا به علت ارتکاب جرم حداقل به مدت ۳ ماه با حکم قاضی مجبور به اقامت شبانه‌روزی در اردوگاه (سامان‌سرا) می‌شوند.